Orzech włoski, Orzech laskowy (Leszczyna) - sadzonki, uprawa, cięcie. Orzech włoski – Juglans regia – oraz leszczyna – Corylus avellana to dwa gatunki sadownicze, które za względu na podobne wykorzystanie owoców (nasion) traktuje się czasami jako jedną grupę – orzechy. Obydwa gatunki porastały tereny naszego kraju jeszcze przed ostatnim zlodowaceniem, a historia ich uprawy sięga czasów starożytnych. Cechy morfologiczne i biologia gatunków Orzechy włoskie to silnie rosnące drzewo, osiągające 25-30 m. Rośliny naturalnie tworzą korony luźne, rozłożyste. Kora młodych drzew jest jasnoszara, u starszych – spękana, ciemniejsza. Młode pędy mają kolor oliwkowozielony do brunatnego. Cechą charakterystyczną młodych pędów i gałęzi jest ciemny rdzeń, pusty w środku, podzielony poprzecznymi przegrodami. Drzewo orzecha włoskiego charakteryzuje się bardzo mocno i głęboko rozrastającym się korzeniem. Liście są złożone z 5-11 listków, zwykle gładkich, o silnym, przyjemnym zapachu. Orzech włoski to roślina jednopienna, rozdzielnopłciowa – na jednym drzewie rozwijają się zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie. Pierwsze, zebrane w długie, zielone „kotki” przewisają, natomiast kwiaty żeńskie znajdują się na wierzchołkach pędów jednorocznych zebrane po 1-3 (u odmian groniastych nawet po 25 kwiatów w gronie). Owoc, nazywany przez nas umownie orzechem, z botanicznego punktu widzenia jest pestkowcem. Wnętrze orzecha stanowi nasiono, przedzielone przegrodą na dwie, pofałdowana połowy (w rzeczywistości są to liścienie – zaczątki organów nowej rośliny). Owocem orzecha włoskiego jest jasnobrązowa łupina nasienna oraz zielona, mięsista owocnia, rozpadająca się w czasie dojrzewania. Leszczyna pospolita (łacińska nazwa Corylus avellana) to z kolei silny krzew wyrastający na wysokość 6-8 m. Jest to roślina o bardzo dużej żywotności i zdolnościach regeneracyjnych (m. in. po mroźnych zimach). Kora jest gładka, jasnoszara lub jasnobrązowa, na młodych pędach omszona. Leszczyna jest rośliną rozdzielnopłciową, kwiaty męskie (bazie) występują na młodych pędach, w gronach, rzadziej pojedynczo. Kwiaty żeńskie niepozorne, w postaci pąka z czerwonym znamieniem słupka. Zawiązują się najczęściej na tegorocznych przyrostach. Owocem jest mały, okrągły lub podłużny orzech (orzech właściwy), długości do 2,5 cm. Owoce wyrastają z okryw owocowych, zielonych, lub u niektórych odmian – czerwonych, z postrzępionymi brzegami. Pokrywy są zazwyczaj zrośnięte po kilka, tworząc wraz z orzechami owocostan. Wewnątrz łupiny orzecha laskowego (skorupy będącej częścią owocu) znajduje się nasienie (jądro) – jadalna część owocu. Wymagania klimatyczno-glebowe orzechów Rośliny te najlepiej rosną na glebach żyznych, przewiewnych i głębokich. Nie znosi wysokiego poziomu wód gruntowych – jej maksymalna wysokość to 180-200 cm licząc od powierzchni gleby. Nie lubi ziemi kwaśnej. Orzech rosnący w optymalnych warunkach szybciej wchodzi w okres owocowania i jest bardziej odporny na niskie temperatury – w okresie spoczynku zimowego do -30°C. Młode pędy, liście oraz zawiązki owoców przemarzają w temperaturze -3°C. Pąki leszczyny w stadium pełnego rozwoju przemarzają w temperaturze -6°C, zaś całe drzewa potrafią przetrwać mrozy dochodzące do -40°C. Leszczyna jest gatunkiem światłolubnym – rośliny zacienione nie zawiązują owoców. Młode krzewy są wrażliwe na niedobór wody, starsze lepiej znoszą stres wodny. Nie należy sadzić leszczyny w miejscach wystawionych na silne wiatry. Leszczyna najlepiej rośnie na glebach żyznych, ciepłych, próchnicznych, przewiewnych, o pH w granicach obojętnego (6,8 – 7,1). Do uprawy najlepsze są czarnoziemy, ziemie brunatne, gliny piaszczyste i część piasków gliniastych. Nie udaje się na glebach zbyt lekkich czy ciężkich. Poziom wody gruntowej nie powinien przekraczać wysokości 120 cm. Kwitnienie i zapylanie orzechów Orzech włoski rozpoczyna wegetację na początku maja – a co za tym idzie – kwitnienie najpóźniej ze znanych nam gatunków sadowniczych. Kwitnienie przypada zazwyczaj na drugą połowę maja, orzech jest gatunkiem samopylnym, wiatropylnym. Trwa ono zwykle 2-3 tygodnie, ale w niesprzyjających warunkach atmosferycznych może przedłużyć się nawet do 10 tygodni. Kwiaty męskie pojawiają się na pędach jedno-, dwu-, i trzyletnich, kwiaty żeńskie – na pędach jednorocznych i dwuletnich. Czasami, szczególnie w przypadku drzew rozmnażanych generatywnie (przez wysiew nasion) może nastąpić nierównoczesne kwitnienie kwiatów męskich i żeńskich (przedprątność, przedsłupność). Wówczas do zapylenia konieczny jest pyłek z innej rośliny. W dużych nasadzeniach warto w jednej kwaterze umieszczać kilka odmian o podobnym czasie kwitnienia, co zapobiega słabemu zawiązywaniu w lata, gdzie wysyp pyłku nie zbiegnie się z czasem dojrzałości kwiatów żeńskich. Leszczyna z kolei rozpoczyna wegetację najwcześniej z uprawianych w naszym kraju roślin sadowniczych. W czasie ciepłych zim potrafi zakwitnąć pod koniec stycznia, normalny okres kwitnienia przypada na luty/początek marca. Kwiaty męskie zakwitają i pylą przed kwiatami żeńskimi. Jako że leszczyna jest rośliną wiatropylną, obcopylną – do zapylenia potrzeba pyłku innej odmiany – takiej, której pylenie zbiega się czasowo z czasem efektywnego zapylenia kwiatów żeńskich. Znane są jednak także odmiany samopylne – np. 'Cosford' czy 'Apolda'. Rozmnażanie - orzechów laskowych, orzechów włoskich Pozyskiwanie nowych sadzonek orzecha włoskiego odbywa się głównie przez wysiew nasion – rozmnażanie generatywne. Niestety, siewki mogą nie do końca powtarzać cechy rośliny matecznej, drzewa później wchodzą w okres owocowania – nawet do 10 lat od posadzenia. Pozyskiwanie sadzonek poprzez rozmnażanie wegetatywne jest o wiele trudniejsze, za to drzewa doskonale powtarzają cechy rośliny rodzicielskiej i rozpoczynają owocowanie nawet w 3 roku. Jako podkładki do okulizacji lub szczepienia służą orzech włoski, orzech czarny Juglans nigra oraz orzech szary Juglans Cinerea. Podobnie jak w przypadku orzecha włoskiego, leszczynę można rozmnażać generatywnie i wegetatywnie. Nasiona wysiewamy jesienią, przed zamarznięciem gleby lub wiosną, po dokonaniu zabiegu stratyfikacji (przygotowującym nasiona do kiełkowania poprzez przełamanie spoczynku bezwzględnego). Wśród metod wegetatywnych stosuje się szczepienie (jako podkładkę stosuje się leszczynę pospolitą lub inne gatunki z rodzaju leszczyna), sadzonkowanie, odkłady, odkłady korzeniowe lub dzielenie już istniejących roślin (podział karp) czy okulizację. Sadzenie orzecha włoskiego i leszczyny Sad orzechowy to inwestycja długoterminowa. Od siły wzrostu odmiany i siły skarlającej podkładki zależy nasza rozstawa. Drzewa, których wzrost przewidujemy jako półkarłowy, sadzimy w rozstawie 8x8m lub 6x8m. Sadzonki orzecha o średniej sile wzrostu sadzimy w rozstawie 8x10m lub 8x12m, zaś drzewa silnie rosnące sadzimy w rozstawie nawet 10x10m lub 12x12m. Odległości zależą także od typu gleby – na glebach słabszych odległości powinny być mniejsze niż na glebach żyznych, ale zasadniczo zawierają się w podanych przedziałach. Planując sad, warto wziąć pod uwagę wysadzenie pomiędzy stałymi drzewami drzew tymczasowych, które charakteryzowałyby się szybkim wejściem w okres owocowania, przez co zwiększyłby się zysk z sadu w pierwszych latach od założenia. Mogą to być zarówno drzewa orzecha włoskiego, jak również leszczyna – usuwamy je po kilkunastu, nawet po 20 latach. Podobnie w przypadku sadów leszczynowych, czy taż nasadzeniach na działkach, obowiązują takie same zasady. W zależności od typu gleby i siły wzrostu odmiany zaleca się odległości 5-6 (4m – mało żyzne) m x 3-4m. Aby zwiększyć dochodowość z młodego sadu, można wysadzać drzewa tymczasowe, które wycina się po kilku latach (8-10 lat lub w miarę rozrastania krzewów). Cięcie orzecha włoskiego i laskowego Drzewa orzecha włoskiego tworzą korony luźne z natury. Cięcie wykonujemy zazwyczaj w sierpniu, ewentualnie wczesną wiosną, przed ruszeniem wegetacji – są to najlepsze terminy ze względu na najmniej wówczas obfity „płacz drzew” - z ran orzecha sączy się woda i sok, co utrudnia gojenie się raz i sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. Młode drzewka zazwyczaj nie wymagają obfitego cięcia, ważnym zabiegiem jest uformowanie pnia o wysokości 100-150 cm. W 4-5 roku przystępujemy do cięcia formującego – wybieramy 6-8 równomiernie rozchodzących się gałęzi, rosnących pod możliwie szerokim kątem (jako zrąb korony luźnopiętrowej). Szerokie kąty zwiększają zdrowotność drzew oraz ilość pojawiających się pąków kwiatowych. Od tej pory naszym zadaniem jest prowadzenie drzew w taki sposób, aby nie dopuszczać do wyrastania gałęzi poniżej pierwszego rozgałęzienia, należy także wycinać gałęzie chore, krzyżujące się, rosnące pionowo w górę i pod ostrym kątem, a także w miarę potrzeby – prześwietlamy zbytnio zagęszczone korony. Zakładając sad leszczynowy najlepiej sadzić krzewy o uformowanej koronce. Krzewy po posadzeniu przycinamy na wysokości 80-100 cm. Pędy boczne, o ile są silne, skracamy o 1/3 lub 1/4 długości, jeśli krzew nie ma rozgałęzień, lub są one słabe, krótkie, nie przycinamy ich. W pierwszych latach po posadzeniu leszczyna rośnie powoli, oprócz usuwania gałęzi chorych oraz wyrastających poniżej wysokości 50-60 cm (wysokość pnia, zalecana dla drzew niskopiennych) zazwyczaj nie wykonuje się zabiegów cięcia. Po 3-4 latach wybieramy pędy przeznaczone na zrąb formowanej korony (4-6) oraz usuwamy pędy zbędne. Polecaną koroną jest korona luźnopiętrowa lub kotłowa. W późniejszym czasie stosuje się głównie cięcie prześwietlające, a gdy krzewy są już bardzo rozrośnięte – cięcie odmładzające. Właściwym terminem cięcia jest wczesna wiosna, pod koniec okresu spoczynku roślin. Zbiór orzechów Orzechy włoskie zbieramy gdy opadają z drzew – w popękanych zielonych łupinach lub już po wypadnięciu. Ich dojrzewanie przypada na drugą połowę września/początek października. Drzewka z rozmnażania wegetatywnego dojrzewają wcześniej, nawet około dwóch tygodni. Owoce często dojrzewają nierównomiernie, co jest w dużym stopniu uzależnione od odmiany. Młode drzewka wydają stosunkowo niewiele owoców, zwłaszcza te wyhodowane z nasion. Starsze drzewa, zwłaszcza rosnące pojedynczo, mogą wydawać nawet ponad 100 kg orzechów rocznie. Zbiór orzechów laskowych przypada na okres od III dekady sierpnia do połowy października. Owoce gotowe do zbioru zazwyczaj dobrze oddzielają się od okrywy owocowej i zmianie zabarwienia skorupy (zbrązowienie, zżółkniecie). Zrywamy je z drzewa lub zbieramy z ziemi co 2-3 dni, można je także otrząsać z krzewu. Owoce orzecha włoskiego i leszczyny po zbiorze należy dosuszyć w miejscu przewiewnym, chronionym przed atakami gryzoni. W warunkach amatorskich do tego celu nadają się przewiewne strychy. Przechowujemy je w temperaturze ok 20°C, w suchym miejscu. Zagospodarowanie owoców i walory zdrowotne - właściwości orzechów Orzechy włoskie i orzechy leszczynowe znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle cukierniczym jako dodatek do ciast i deserów, w przemyśle farmaceutycznym do produkcji olejku, kosmetyków, a także w przemyśle alkoholowym. Orzechy te, ze względu na wysoką zawartość tłuszczy, białek, witamin i składników mineralnych, polecane są zwłaszcza osobą pracującym umysłowo czy wyczerpanym nerwowo. Orzechy powinny być uzupełnieniem codziennej diety, szczególnie osób starszych i dzieci. Owoce leszczyny są cennym źródłem witaminy E. Kwas linolowy zawarty w olejku z orzechów laskowych (także w orzechów włoskich) zapobiega gromadzeniu się złego cholesterolu oraz przeciwdziała tworzeniu się zakrzepów. Olej z orzechów włoskich działa wzmacniająco, może być podawany dzieciom zamiast tranu. Produkowana z niedojrzałych owoców nalewka jest znanym lekarstwem na choroby żołądka. Sadzonki orzecha włoskiego - sadzonki leszczyny Zapraszamy do sprawdzenia naszej bogatej oferty sadzonek. Wyselekcjonowane odmiany, z których pozyskiwane są duże i smaczne orzechy. Oferta przeznaczona zarówno do upraw sadowniczych jak i osób chcących posadzić roślinę w przydomowym ogrodzie. Sadzonki orzecha laskowego oraz sadzonki orzecha włoskiego dostępne w sprzedaży to nie tylko najwyższa jakość, ale również przystępna cena.